Temel sanat eğitimi nokta ve çizgi çalışmaları

Temel sanat eğitiminin ve desen tasarımının ilk konusu olan Nokta-Çizgi çalışmaları ile düzlem, hacim kavramları, denge, düzen, devamlılık, doluluk, boşluk, bütünlük gibi tasarım prensiplerini anlayarak, objeleri farklı ifade biçimleriyle yorumlayabilecek hale gelirsiniz. Bu çalışmalar ile farklı, kendine özgü ve estetik beğenisi olan tasarımlar oluşturabilirsiniz.

Bu becerileri hobi ve sanatla ilgili tüm alanlarda kullanabilir ve hatasız bir biçimde cansız modellerden çizim uygulaması yapabilirsiniz.

NOKTA

Nokta tasarım oluşturmada 1. derecede önemli eleman olup diğerlerine başlangıç sağlar.

Tanımlar

Nokta: Boyutsuz, yer belirleyici bir işaret olan tasarım elemanıdır. Nokta açık, koyu, büyük, küçük, dağınık, planlı, yan yana gelerek çizgi, eşit aralıklarla kullanılan noktalar yüzey oluşturabilecek etkinlikte kullanılabilir.

Yüzey: Üzerinde iki boyutlu çalışmaya olanak veren her türlü alandır.

Biçim: Bir nesnenin görme ya da dokunma duyularıyla algılanabilmelerini sağlayan kendine özgü gerçekliğidir. Bir kürenin yuvarlaklığı ve küpün de köşeleri gibi her biçimin kendine özgülülüğü vardır. Biçim çizginin hareketinden doğar, iki boyutludur uzunluğu ve genişliği vardır, derinliği yoktur, kapalıdır. Biçim nesnelerin sınırını niteler.

Form: Dar anlamı ile form, bir yüzeyin sınırlanarak, ötekisinden ayrılmasıdır. Diğer bir tanımı ise bir bütünün karakteristik tüm özelliklerini taşıyan genel görünüştür. Form üç boyutlu anlatımdır.

Etüt: Tasarım sürecinde alanında ele alınan konuyu tüm ayrıntılarıyla inceleyerek gözlemlerini çizim teknikleriyle görselleştirmektir.

Noktanın Plastik (Görsel) Sanatlardaki Önemi

Plastik sanat; sözlük anlamı ile üç boyutlu anlatımı olan sanatların ismidir. Resim, heykel, mimari sanatları bu ad altında ele alınır.

Biçimlendirmenin ilk elemanı olan nokta, düzen içerisinde sözü bulunan bir elemandır. Noktanın yüzey üzerinde sayıları arttıkça etkileri de farklı olur. Tek başına durgunluğu ifade eden nokta çoğaltıldıkça giderek dinamizme, ritme ya da kargaşaya dönüşebilir. Noktalar yan yana geldiklerinde birbirleriyle ilişkiye girer. Bu bağlantı bazen çizgiselliğe bazen de lekeselliğe dönüşebilir. Noktanın yanına ikinci bir nokta geldiğinde kompozisyon ilkeleri başlar. Nokta bulunduğu yer ve çevreye göre noktadır. Evren içinde dünya noktadır. Nokta tek başına durağandır.

Resimsel anlatımda nokta; denge, hareketi durdurma ( nokta koyma ) vs. olarak kullanılır. Belli büyüklük ve küçüklükte noktalar, renk unsuru ile birlikte matematiksel sistemlerde düzenlenerek kullanıldığında optik bir takım anlatımlara olanak sağlar. Nokta diğer görsel anlatım öğeleri ile ilişkili olarak yeni anlatım olanakları verir. Noktaların, büyüklük küçüklük farkları, ışık ve renk değişiklikleri, yan yana gelişlerinde aralık ve sıralanış farklılıkları zengin görsel etkiler elde edilmesine olanak sağlar.

Yüzeyde sıklaşıp seyrekleşen noktalar açık koyu etkisi yaratır. Bir merkeze doğru sıklaşarak toplanan noktalar, birleşme ve toplanma; merkezden giderek uzaklaşan noktalar dağılma, patlama etkisi sağlar. Noktanın yüzeyde yön değiştirerek sıklaşıp seyrekleşmesi hareket etkisi gösterir.

Nokta ile Yapılmış Örnek Çalışmalar

Nokta ile Açık-Koyu, Obje Etüdü ve Yüzey Düzenleme Uygulaması

nokta ile serbest yüzey düzenlemeleri

Nokta çalışmasında kullanılacak malzemeler:

• Resim kâğıdı
• Kurşun kalem
• Silgi
• Cetvel
• Rapido veya farklı kalınlıkta gazlı kalemler.

Nokta İle Obje Etüdü Çalışması

1. 35 x 25 cm Bristol resim kâğıdına, Aşağıdaki ölçülere göre 6 tane 10×10 cm ölçülerinde kareler çiziniz.
   
   
2. İlk iki kare içine noktayı bazı yerlerde sık ve seyrek kullanarak yüzey içine araştırmalar yapınız.
   Noktalar sık kullanıldıklarında yüzeyde koyu etkisi, seyrek kullanıldıklarında yüzeyde açık etkisi verir.

1. Üçüncü kare içine obje etüdü yapmak için objenizi beyaz zemin üzerine yerleştiriniz.
2. Objeyi çok iyi gözlemleyerek kurşun kalemle çok hafif çizgi değerleriyle (fazla bastırmadan) objenin genel hatlarını çiziniz.
3. Işığın objeye geliş yönünü tespit ediniz.
4. Işığın obje üzerinde değerlerini (açık, orta ve koyu ton değerleri) kurşun kalemle hafif çizgilerle belirtiniz.
5. Işığın geliş yönüne göre rapido veya gazlı kalemlerle koyu bölgelerde noktayı sık, açık bölgelerde noktayı seyrek kullanınız.
   Noktalama yaparken kaleminizi kağıdınıza dik açıyla bastırınız.
   Hacim etkisi verirken gölgede kalan yerlerde noktayı sık kullanın, ışık alan yerlerde noktayı seyrek kullanınız.
   Açıktan koyuya geçişlerde noktanın seyrekliğini kademeli olarak sıklaştırarak sağlayınız.

1. Diğer üç kare içine kurşun kalemle fazla bastırmadan yüzeye serbest düzenlemeler yapınız.
   Serbest yüzey düzenlemesi için doğal, yapay objelerden ve temel geometrik formlardan yararlanabilirsiniz.
   Düzenleme yaparken kullanacağınız formları farklı büyüklüklerde kullanınız.
   Formları yerleştirirken arka ve ön plan ilişkisine dikkat ediniz. Formları bir diğerinin arkasında veya önünde kullanabilirsiniz.

1. Çizdiğiniz formlara bir yerden ışık geldiğini düşünerek nokta ile hacim etkisi veriniz.
   Hacim etkisi verirken gölgede kalan yerlerde noktayı sık kullanın, ışık alan yerlerde noktayı seyrek kullanınız.
   Açıktan koyuya geçişlerde noktanın seyrekliğini kademeli olarak sıklaştırarak sağlayınız.

1. Nokta ile yapmış olduğunuz serbest düzenlemelerden başarılı oldunuz birini seçiniz ve 25cmx35cm ölçüsündeki Bristol kağıdına 15×15 cm kare içine de tekrar özenle çalışınız.

ÇİZGİ

Tek başına yüzey ve hacim etkisi göstermeyen, bulunduğu yere göre ince uzun ve belli yollar izleyen görsel tasarım elemanıdır. Çizgi, bir noktanın verilen doğrultudaki uzantısıdır.

Çizginin Plastik (Görsel) Sanatlardaki Önemi

Konuşarak ifadede zorlandığımız zaman düşündüklerimizi bazen çizerek anlatma yoluna gideriz.

Çizgi sanatçının duygusunun bir anlatım aracıdır. Sanatçı çoğunlukla belli amaçlar için onu kullanır. Objelerin etrafı çizgi ile çizilmemiş olmasına karşın, objeyi kağıt üzerinde ifade ederken yapılan ilk şey objenin dış hattını çizgi ile çizmektir.

Tasarımda kullanılan çizgi niteliği; çizginin farklı kalınlıklarda ve ton değerleriyle kullanılması çalışmaya hareket ve dinamizm katar.

Çizgi tek başına kullanıldığında hacim etkisi vermez, bu nedenle tek boyutlu eleman olarak kabul edilse de tasarımda çizgi etkisi yapan her görüntü çizgidir.

Çizgi Biçimleri ve Çizgi Çeşitleri

• Düz çizgiler,
• Kalınlaşan, incelen çizgiler,
• Kavisli çizgiler,
• Kırık çizgiler,
• Hafif titreşimler gösteren çizgiler,
• Kesik çizgiler.

Düz Çizgi

Düz çizgiler hangi konumda kullanılırlarsa kullanılsınlar daima hareketsiz çizgilerdir. Göz hiçbir kırılmaya, dalgalanmaya, iniş çıkışa katılmadığı için durgunluk hissi uyandırır. Yatay çizgiler genişlik, dikey çizgiler yükseklik etkisi verir.

Eğri Çizgi (Kavisli Çizgi)

Eğri çizgiler her zaman hareketli çizgilerdir. Göz daima çizgiyi takip ettiği için sürekli çizginin hareketi yönünde bir dinamizm hissi uyandırır. Çizginin eğikliği arttıkça hareket duygusu buna paralel olarak artar.

Çizginin Psikolojik ve Karakteristik Etkileri

Aynı kalınlıkta ve sade bir çizgide özel bir duygululuk hali vardır.

Yukarıdaki çizgi ile kıyaslanırsa bu çizgi daha canlı ve hareketlidir. Çünkü daha çekici kavisleri vardır.

Kalemin kağıda yaptığı farklı basınç, ölçülü, kontrollü, bir yaşantı ve canlılığı simgeliyor.

Beraber hareket eden çizgiler aynı süreç içinde, birbiri ile kesişerek hareket ediyorlar. Bu durum onların canlılığını kısmen azaltıyor gibi gösteriyor. Bu nedenle çok fazla canlılık yok.

Burada çizgi sistemi titreşerek belli bir yönde ilerliyor.

Kuvvetli bir yön gösterir. Duygululuk hakim. Çok sesli müziğin kulağa hoş gelmesi gibi göze hoş gelir.

Duran, hareket eden, sertlik, yarı sertlik ve yarı hareketlilik duygusunu yansıtıyor.

Çizgi ile Yapılmış Örnek Çalışmalar

çizgi ile obje etüdü ve yüzey düzenlemeleri

Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda çizgi ile obje etüdü ve yüzey düzenlemeleri yapabileceksiniz.

Çizgi çalışmasında kullanılacak malzemeler:

• Resim kâğıdı
• Kurşun kalem
• Silgi
• Cetvel
• İğne uçlu pilot kalem veya rapido, farklı kalınlıkta gazlı kalemler.

1. 35 x 25 cm Bristol resim kâğıdına, aşağıdaki ölçülere göre 6 tane 10×10 cm ölçülerinde kareler çiziniz.
   
   
2. İlk iki kare içine kırık ve devamlı çizgilerle obje etüdü yapmak için objenizi beyaz zemin üzerine yerleştiriniz.
3. Objeyi çok iyi gözlemleyerek kurşun kalemle çok hafif çizgi değerleriyle (fazla bastırmadan) objenin genel hatlarını çiziniz.
4. Işığın objeye geliş yönünü tespit ediniz.
5. Işığın obje üzerinde değerlerini (açık, orta ve koyu ton değerleri) kurşun kalemle hafif çizgilerle belirtiniz.
6. Gölgede kalan kısımlarda çizginizi sık, ışık alan kısımlarda çizgi aralığını açarak kullanınız.
   Çizgiler sık kullanıldıklarında yüzeyde koyu etkisi, seyrek kullanıldıklarında yüzeyde açık etkisi verir.
   Açıktan koyuya geçişlerde çizginin seyrekliğini kademeli olarak sıklaştırarak sağlayınız.
   Çizgilerinizi objenin formuna uygun olarak kullanınız.
   Çalışmalarınıza uygun olarak bazı bölgelerde farklı çizgi kalınlıkları kullanabilirsiniz.

1. Üçüncü kare içine devamlı çizgilerle yüzey düzenlemesi için kurşun kalem ile araştırmanızı yapınız.
2. Hazırladığınız tasarımda ışık alanlarını ve buna bağlı olarak çizgilerinizin yönünü tespit ediniz.
3. Koyu bölgelerde çizgi aralığını daraltınız, açık bölgelerde çizgi aralığını seyreltiniz.
4. Dördüncü kare içine düz çizgilerle yüzey düzenlemesi için kurşun kalemle araştırmalar yapınız.
5. Hazırladığınız tasarımda ışık alanlarını ve buna bağlı olarak çizgilerinizin yönünü tespit ediniz.
6. Koyu bölgelerde çizgi aralığını daraltınız, açık bölgelerde çizgi aralığını seyreltiniz.
   Çizgilerinizin düz olması gereken durumlarda cetvel kullanabilirsiniz.
   Çalışmalarınıza uygun olarak bazı bölgelerde farklı çizgi kalınlıkları kullanabilirsiniz.
7. Son iki kare çizgi ile serbest yüzey düzenlemesi için kurşun kalemle araştırmalar yapınız.
8. Hazırladığınız tasarımda ışık alanlarını ve buna bağlı olarak çizgilerinizin yönünü tespit ediniz.
9. Çizgi ile yapmış olduğunuz serbest düzenlemelerden başarılı oldunuz birini seçiniz ve 25cmx35cm ölçüsündeki Bristol kağıdına 15×15 cm kare içine de tekrar özenle çalışınız.

NOKTA – ÇİZGİ

Tasarım öğelerinden nokta ve çizginin yüzey içinde birlikte kullanım olanakları ile ilgili örnek çalışmaları dikkatlice inceleyiniz.

Nokta ve çizginin birlikte aynı çalışmada kullanılmasında birinin diğerine göre yoğun kullanımında hangi öğenin ön plana çıktığına dikkat ediniz.

Çizgi ile yuvarlak biçim oluştuğunda noktayı çağrıştırdığını gözlemleyiniz.

Nokta ve çizginin birlikte kullanımında koyu bölgelerde her ikisinin aralıklarında kademeli olarak sıklaşma sağlandığına dikkat ediniz.

Nokta-Çizgi ile Yapılmış Örnek Çalışmalar

• Resim kâğıdı
• Kurşun kalem
• Silgi
• Cetvel
• İğne uçlu pilot kalem veya rapido, farklı kalınlıkta gazlı kalemler

1. 35 x 25 cm Bristol resim kâğıdına, aşağıdaki ölçülere göre 3 tane 10×10 cm ölçülerinde kareler çiziniz.
   
   
   
   Çiziminizi cetvel ile yapınız.
2. Kareler içine kurşun kalemle araştırmalarınızı çiziniz.
3. Çalışmalarınızda nokta ve çizgi alanlarını tespit ediniz.
   Çalışmanızda ışığın yönünü tespit ediniz.
   Nokta-çizgiyi farklı kalınlıklarda kullanabilirsiniz.
   Nokta çalışırken kaleminizi dik tutmaya özen gösteriniz yan tuttuğunuzda nokta çizgiye dönüşecektir.
4. Koyu bölgelerde nokta-çizgiyi sık, açık bölgelerde seyrek kullanınız.
   Çalışmanızda hacim etkisi veren formlardan faydalanabilirsiniz.
   Hacim etkisi verirken nokta ve çizginin aralıklarını kademeli olarak sıklaştırınız.
   Çalışmanızda düz çizgiler için cetvel kullanınız.
   Farklı kalınlıkta çizgi ve farklı büyüklükte nokta kullanabilirsiniz.
5. Nokta-çizgi ile yapmış olduğunuz serbest düzenlemelerden başarılı oldunuz bir tanesini seçiniz ve 25cmx35cm ölçüsündeki Bristol kağıdına 15×15 cm kare içine de tekrar özenle çalışınız.